شرح الأحادیث المستشهد بها فی «مغنی اللبیب» و «شرح الرضی علی الکافیه»

در کتب نحوی برای اثبات قواعد نحوی و فهم بهتر مطلب، گاه به آیات قرآن، حدیث و شعر استناد می شود. از این رو می توان به اهمیت جایگاه حدیث در کتب نحوی پی برد. این رساله به شرح احادیث مورد استشهاد در دو کتاب ارزشمند «مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب» و «شرح الرضی علی الکافیه» پرداخته است. «مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب» مهم ترین اثر ابن هشام، از نحویان قرن هفتم هجری، کتابی ارزشمند و با اهمیت در میان کتب نحوی است که مولف در آن به آیات قرآن کریم، احادیث نبوی، اشعار عرب و ... استشهاد نموده است. و کتاب «شرح الکافیه»، یا «شرح الرضی علی الکافیه» اثر رضی الدین محمد بن حسن ، معروف به رضی استر آبادی از دانشمندان ایرانی قرن هفتم هجری است که در میان سی شرح بر کافیه ابن حاجب، بهترین آنها شمرده می شود. این دو کتاب از جمله کتب اجتهادی نحو به شمار می آید و از دیرباز مورد توجه و عنایت نحویان، اساتید و دانشجویان بوده است. هدف این رساله حرکت گذاری، تبیین مواضع استشهاد به حدیث، سند یابی، شرح حدیث از لحاظ روایت، کلمات نامأنوس، نحو ومضمون است. این پایان نامه که مبتنی بر شیوه وصفی ـ تحلیلی است، در چهار فصل نگاشته شده است: فصل اول: «مقدمات کلی»، فصل دوم: «احادیث مشترک»، فصل سوم: «احادیث مغنی» و فصل چهارم: احادیث «شرح رضی بر کافیه». از مهم ترین نتایجی که در طی این بررسی به آن دست یافته ایم این است که: برخی از احادیث ذکر شده در «مغنی اللبیب» و «شرح الرضی علی الکافیه» در کتب حدیث مورد جستجو یافت نشد. مواضع استشهاد یا برای اثبات قواعد نحوی، یا ردّ نظر برخی از نحویون و یا ذکر نمونه ای برای قواعد اثبات شده است. با وجود این که استرآبادی شیعه بوده، احادیث مورد استشهاد او در صحاح سته بیشتر یافت می شد، تا در کتب اربعه و ابن هشام با این که از اهل سنت بوده، احادیث مورد استشهاد او در کتب اربعه نیز یافت می شد و این که گاه هر یک از دو نحوی یک حدیث را در دو بحث ناهمسان آورده اند.